Škotski viski | Podela škotskih viski regija

Ako ste pratili @magazin_gust na Instagramu u prethodne dve godine, sasvim sigurno ste primetili da za svaki viski koji predstavljamo, uvek navedemo i regiju u kojoj se destilerija nalazi.

Razlog za to nije potreba da preteramo sa suvišnim podacima, već naprotiv, da ukažemo na sve različitosti i sličnosti koje postoje u tim regijama. Upravo zato, u ovom tekstu pokazaću vam u kojim se to regijama proizvodi škotski viski, i šta sve o njima treba da znate.

Kada pomislite na Škotsku, pored kilta i pomalo smešnog naglaska, prvo što vam padne na pamet jeste viski ili popularni “skoč”. To nije slučajno, viski i jeste škotski nacionalni brend, i proizvod koji je ovoj zemlji zasigurno doneo veliki deo popularnosti. 

Viski se, kao i rakija kod nas, proizvodi praktično u svim delovima zemlje, ali viski koji ćete probati na krajnjem jugu i na severu zemlje, gotovo da nemaju dodirnih tačaka.

Kao i u svetu vina, poznato je da se sa promenom lokacije menja klima, teroar, kvalitet sirovine ali i načini i metodologija proizvodnje, što dalje rezultira drastičnim razlikama u stilu i doživljaju finalnog proizvoda. Slična je situacija i sa škotskim viskijem. Destilerije na obali mora proizvode viskije koji čak ni ne liče na one iz centra teritorijalnog dela zemlje. Ostrvski viski je kategorija za sebe ako ga uporedite sa popularnim Speyside viskijima. 

Upravo iz ovih razloga, danas nam je poznata podela na ukupno 6 viski regija, a to su Highlands, Speyside, Islands, Islay, Lowlands i Campbeltown. 

Ipak, treba da znate da nije uvek bilo tako. Inicijalno, Škotska je podeljena na 4 regije uključujući Campbeltown, Islay, Lowlands i Highlands, a ova podela je nastala prvenstveno zbog nekadašnje zakonske regulative i sistema oporezivanja. Regije Islands i Speyside su kasnije prihvaćene, ali više kao regije unutar Highlands-a kako ih mnogi i sada posmatraju.

Razlike u viskijima postoje ne samo između regija, već i unutar njih. Ovde želim da naglasim da su, za razliku od većine vina ili voćnih destilata, ove razlike u velikoj meri definisane i metodologijom proizvodnje i opremom koja se koristi, a ne samo lokacijom destilerije. 

Pa hajde da saznamo po nešto o svakoj od gore pomenutih regija!

Campbeltown

Broj destilerija:3
Najpoznatije destilerije: Glengyle, Springbank, Glen Scotia 

Ova regija se nalazi na jugozapadnoj obali škotske i praktično obuhvata poluostravo Kintira (Kynthire). Campbeltown je nekada bio poznat kao “viski prestonica sveta” sa preko 30 destilerija. Ipak, popularnost ove regije je drastično opala, i danas se u njoj proizvodnjom viskija bave, verovali ili ne – samo 3 destilerije. 

Verovatno ste čuli za sve tri, a ako niste, radi se o destilerijama Springbank, Glengyle i Glen Scotia. Napomenuću i da Springbank proizvodi i brendove Hazelburn i Longrow, kao i činjenicu da je od skoro, i destilerija Glengyle u vlasništvu iste grupacije kao i Springbank, a da je viski koji ona proizvodi poznat pod nazivom Kilkerran.

Viskiji iz ove regije su prilično karakteristični, punog tela, kompleksni, sa umerenom dozom slanog ukusa u završnici. Odlikuje ih i umerena doza pikantnosti, a upravo zbog pozicije postoji izvesna sličnost sa viskijima iz Islay regije.  

Interesantno je to da, iako je regija mala, sve tri destilerije proizvode prilično različite viskije. Springbank proizvodi robusnije, karakterno snažnije viskije, dok Glen Scotia plasira pomalo “light” destilate, sa više herbalnim tonovima. Glengyle bismo mogli da svrstamo u nešto između.

Highlands

Broj destilerija: 47
Najpoznatije destilerije: Dalmore, Glenmorangie, Balblair 

U svakom pogledu najveća regija (gotovo polovina Škotske), sa najvećim varijabilitetom između stilova. Naravno, najveći broj poznatih brendova koje znate, proizvodi se upravo ovde.

S obzirom na ogromnu površinu, teško je jednom rečju okarakterisati viskije koji se u ovoj regiji proizvode, jer se u velikoj meri razlikuju. Iz ovog razloga, često ćete pronaći podelu Highlands-a na 4 dela.

Viskiji sa severa ove regije upravo zbog svoje lokacije odišu poznatim “obalskim” stilom. Lakši su, suvi, sa začinskim karakterom i malo soli, obično u završnici. Glenmorangie bi verovatno bio njihov pravi predstavnik.

Sa druge strane, oni iz centralnog, istočnog ili južnog dela zemlje pružiće vam drastično slađi, voćni karakter, ali naravno manje sladak od onih iz regije Speyside. Kako se približavate regiji Lowlands odnosno krećete se južnije, začinski karakter prelazi u slatke, voćne note dopunjene koštunjavim voćem kod recimo Tullibardine-a, ili tresetom kod Edradour-a.

Ne smem preći na Islay a da ne pomenem legendarnu destileriju Oban, koja je osnovana 1794. i to, verovali ili ne, pre istoimenog grada. Ovaj viski predstavlja zapad Highlands regije i nalazi se negde između “ostrvskog” (suvog i nadimljenog) karaktera, i lakših, začinskih i slatkastih tonova regije kojoj pripada. Ukoliko budete u prilici, ne propustite da ga probate.

Islay

Broj destilerija: 8
Najpoznatije destilerije: Ardbeg, Laphroaig, Lagavulin 

Islay je regija u kojoj se nalazi osam destilerija, a među njima su pravi giganti, za koje ste sigurno već čuli. Ovi viskiji su veoma snažni, karakterni, intenzivno nadimljeni i među ljubiteljima viskija poznati kao beskompromisni. Jednostavno, ili ih volite ili ne. Nema ničega između, i nema onih koji „mogu ali ne moraju“ da ih piju. 

Zahvaljujući blizini mora i količini joda, ukus soli i morske trave, još je jedna specifičnost po kojoj ćete prepoznati ove destilate.

Karakter Islay viskija odiše tresetom, više od viskija iz bilo koje druge regije, što je rezultat kako procesa proizvodnje i ječma, tako i vode koja se koristi za dobijanje ovih destilata. S obzirom da je većina populacije na neki način uključena u proizvodnju viskija, mnogi Islay nazivaju “magičnom” regijom.

Globalno prepoznatljivi predstavnici “tresetnog” karaktera ove regije su Lagavulin i Laproaigh slede ih Ardbeg i Caol Ila, dok Bowmore spada u kategoriju nešto lakših maltova. Bruichladdich i  Bunnahabhain su gotovo atipični pripadnici Islay-a, a poslednja destilerija sa liste, Kilchoman, otpočela je proizvodnju krajem 2005. godine, i kako vidimo, polako ali sigurno probija se ka vrhu.

Lowlands

Broj destilerija:4
Najpoznatija destilerija: Auchentoshan

Lowlands je druga najveća regija ako posmatramo površinu koju pokriva, ali kada pogledamo broj destilerija, videćemo da ih ima samo četiri. Ipak, treba da znate je ovo nekada bila regija sa najvećim brojem destilerija u Škotskoj – čak 215 destilerija bilo je u funkciji krajem 18. veka.

Ono što je ovu regiju dugo izdvajalo jeste činjenica da su sve destilerije svoj viski destilisale tri puta. Danas, samo Auchentoshan neguje ovu tradiciju.

Viskiji iz ove regije i snažan karakter nikako ne idu zajedno. Ako tek ulazite u svet viskija, jedan od ovih destilata biće pravi izbor za početak. Oni su potpuno smireni, glatki, kremasti, bez trunke agresije. Često ćete prepoznati herbalne, cvetne ili citrusne tonove, zatim note vanile, cimeta ili đubira. Upravo, zbog svog “finog i kremastog” karaktera, često ćete čuti da ih nazivaju “Damama Lowland-a” (Lowland Ladies).

 Islands

Broj destilerija: 7
Najpoznatije destilerije: Talisker, Highland Park, Jura

Škotska ima preko 800 ostrva koja okružuju njenu teritoriju, ali samo nekoliko njih je naseljeno, pa je cifra od 7 aktivnih destilerija nekako logična. Talisker je svakako najveća među njima, sa kapacitetom od 2.6 miliona litara.

Među poznavaocima škotskog viskija, često možete čuti debate o tome da li se ostrva mogu posmatrati kao samostalna regija, ili oblast untar regije Highlands, pa otuda se neretko mogu videti i liste sa 5 umesto 6 regija (ili čak 4 ako izuzmemo i Speyside).

Nije lako definisati tip viskija koji karakteriše škotska ostrva. U zavisnosti od lokacije, drastične su i razlike u profilima destilata, pa tako pomenuti Talisker sa ostrva Skaj karakterišu vrlo intenzivni tonovi dima, dok je Highland Park sa Orknijskih ostrva sušta suprotnost – floralne, slatke note gotovo bez nagoveštaja dima.

Speyside

Broj destilerija:62
Najpoznatije destilerije: Glenlivet, Glenfiddich, The Macallan

Pomenuo sam da se Speyside ne smatra zvanično regijom već delom regije Highlands, i možemo je posmatrati tako sa obzirom da ove dve regije razdvaja samo reka Spey (druga najduža i nabrža reka Škotske). 

Ali, morate znati da je Speyside regija sa najvećim brojem destilerija u odnosu na površinu. Preko 60 destilerija danas radi u njoj, ai 4 od 5 najprodavanijih škotskih single malt-ova su upravo iz ove regije: Glenfiddich, Glenlivet, Macallan i Glen Grant.

S obzirom na ovakvu situaciju, ne može se reći da Speyside karakteriše nekakav određen tip viskija. Destilati iz ove regije variraju između nešto lakših, cvetnih i herbalnih tonova, do nekih bogatijih, sladunjavih (čokoladnih) nota. Za starenje se podjednako koriste burbon i šeri burad, a jedna zajednička karakteristika ovih viskija jeste osetan nedostatak tresetnih tonova, karakterističnih za regiju Islay, o kojoj smo gore pričali.

Nadam se da vam je nakon ovog teksta slika o škotskim regijama jasnija. Svaki škotski viski prikazaće vam malo drugačiji karakter, ali regionalne sličnosti svakako postoje i ne treba ih zanemarivati. Ako uskoro budete planirali put za Škotsku, verujem da sada znate kuda i kojim redosledom ćete se kretati.