Danas govorimo o jednom dobro izbalansiranom i kremastom viskiju, u kojemdominiraju voćne arome, suptilne note vanile i toplih začina. Napravljen je od 100% ječmenog slada, u čiji sastav ulaze single malt viskiji iz različitih destilerija. Ima čak i potpuno neobično ime koje skreće pažnju, a koje pored očigledne marketinške svrhe ima veze i sa tradicijom. U pitanju je „Monkey shoulder“ mešani ječmeni viski (blended malt whisky).
Proizvođač, kompanija William Grant & Sons, promoviše ga kao viski koji ide dobro preko leda, namenjen mlađoj generaciji ljubitelja ječmenog nektara. Naravno, proizvođač kaže da je u pitanju viski koji u koktelima „pravi razliku“.
Zašto bi neko svoj viski nazvao „majmunsko rame“? Kakve veze majmuni uopšte imaju sa škotskim viskijem? Kao odgovor na to pitanje donosim vam jednu veoma zanimljivu priču koja, kao i sve što ima veze sa škotskim viskijem, počiva na tradiciji i tekovinama. Baš kao što sama proizvodnja viskija započinje od ječma, tako i ova priča počinje sa tradicionalnim načinom proizvodnje ječmenog slada u Škotskoj…
Okretanje ječma i „majmunsko rame“
Ječmeni slad, uz vodu i kvasac, predstavlja osnovnu sirovinu u procesu stvaranja škotskog viskija. Suvi ječam sadrži ispod 12 procenata vlage. Tradicionalni način proizvodnje slada podrazumeva da se ječmeno zrno najpre potapa u vodu dok se sadržaj vlage u zrnu ne podigne do46%, čime se stvaraju uslovi za klijanje. Zatim se natopljeni ječam prebacuje na klijališta gde se u debljini do 30 cm prostire na pod iostavlja da klija oko sedam dana u hladnim i vlažnim uslovima. Na taj način se pokreću enzimi koji vrše razgradju skroba u niže šećere, a dobijeni poluproizvod naziva se „zeleni slad“.
Međutim, da bi ječam ravnomerno klijao, bilo je neophodno konstantno prolaziti i okretati ga drvenim lopatama. Ovakav proces ručnog prevrtanja ječma neminovno je uzimao svoj danak. Naime, duge smene konstantnog ručnog prevrtanja ječma lopatama dovodile su kod ljudi do specifičnih istegnuća tako da jedno rame bude blago spušteno, a ruka visi kao kod majmuna. Škoti su to nazvali, pogađate: „majmunsko rame“ (monkey shoulder).
Nekada su sve ječmene destilerije u Škotskoj same proizvodile svoj ječmeni slad. Danas u Škotskoj postoji preko 120 aktivnih destilerija, ali samo njih šest i dalje same proizvode ječmeni slad koristeći tradicionalni metod. Ovakav način proizvodnje je sporiji, prirodniji i ne ubrzava proces klijanja.
Samo šest destilerija u Škotskoj i dalje same proizvode ječmeni slad koristeći tradicionalni metod. U pitanju su tri destilerije sa ostrva Islay: Laphroaig, Bowmore i Kilchoman, jedna destilerija iz regije Campbeltown: Springbank, jedna sa ostrva Orkney: Highland Park, i jedna destilerija iz regije Speyside: Balvenie.
Vredi napomenuti da čak i destilerije koje same proizvode ječmeni slad dokupljuju značajne količine da bi zadovoljile tražnju. Jednostavno, oona je odavno prevazišla njihove proizvodne kapacitete.
Upravo zato, velika većina destilerija se danas uopšte ne bavi proizvodnjom ječmenog slada, već ga kupuje od specijalizovanih industrijskih proizvođača. Ovi proizvođači umesto gore opisanog tradicionalnog načina proizvodnje koriste moderne pneumatske sisteme za prevrtanje ječma.
Monkey shoulder kao „triple malt“
Kao omaž tradicionalnom načinu proizvodnje ječmenog slada, William Grant & Sons 2005. godine tržište plasira prvi viski pod imenom „Monkey Shoulder“. Bio je to blended malt napravljen od ječmenih viskija iz tri Speyside destilerije – Balvenie, Glenfiddich i Kininvie. Ovo ujedno objašnjava i simboliku tri majmuna koja su ugravirana na obodu boce.
Sve tri destilerije su u vlasništvu kompanije William Grant & Sons. Destilerije Balvenie i Glenfiddich nalaze se bukvalno jedna preko puta druge i dele isti izvor prirodne vode – potok Robbie Dubh – koji se uliva u reku Fiddich. Destilerija Kininvie je zapravo obična šupa (da, dobro ste pročitali, šupa) sa kotlovima za destilaciju, koja je smeštena u dvorištu destilerije Balvenie, iz koje koristi svu ostalu infrastrukturu.
„Rim je izgrađen na sedam brežuljaka…“
Sve tri destilerije koje su izvorno davale viski za „Monkey Shoulder“ nalaze se u mestu Dufftown. U njemu se godišnje proizvede više viskija nego u bilo kom drugom gradu u Škotskoj, i danas broji čak 6 destilerija. Po tom osnovu Dufftown je samoproklamovani glavni grad viski regije Speyside i takođe samoproklamovana viski prestonica sveta.
Zaista, na ulazu u Dufftown nalazi se tabla sa natpisom „Whisky Capital of the World“.To nije sve, nekada je Dufftown imao čak sedam destilerija, pa je među lokalcima bila jako popularna izreka: „Rim je izgrađen na sedam brežuljaka, a Dufftown stoji na sedam destilerija“ (Rome was built on seven hills, Dufftown stands on seven stills).
Popularnost Monkey Shoulder viskija je rasla velikom brzinom
Kada se Monkey Shoulder pojavio bio je jedan od malobrojnih blended malt viskija na tržištu, popunjavajući gep u kategoriji modernih premijum brendova koji se mogu piti čisti, ali su jednako pogodni i preko leda, kao i za mešanje u koktelima. Zapravo, brend je pozicioniran upravo kao viski za koktel barove i kao takav je čak uspeo da ugrozi dugogodišnjeg neprikosnovenog lidera Johnnie Walker.
Popularnost Monkey Shoulder viskija je rasla neočekivano velikom brzinom, do te mere da je već 2014. godine prodaja prevazišla 200.000 sanduka, odnosno 1,8 miliona litara ovog viskija.
2017. godine originalnom Monkey Shoulder brendu pridružila se i nadimeljna verzija pod imenom „Smokey Monkey“ koja pored Speyside viskija sadrži i nadimljene viskije iz Highland regije.
U međuvremenu se i konkurencija probudila pa se na tržištu pojavilo još viskija iz ove kategorije poput „Copper Dog“ i„Shackleton“.
Trendovi u viski industriji
Šta nam ova priča govori? Pored zanimljivosti kroz koju se upoznajemo sa tradicionalnim načinom proizvodnje ječmenog slada i procesom ručnog okretanja ječma, otkriva nam trendove koji danas dominiraju viski industrijom. Škotski ječmeni viski dugo je smatran za proizvod namenjen isključivo dobrim poznavaocima. Tradicionalne viski etikete sa oznakom starosti nisu bile dovoljno privlačne širem krugu konzumenata. Da ne pominjemo da često imaju imena vrlo teška za izgovor.
Tendencija mnogih proizvođača danas je inovativan i moderan pristup. Cilj jeste da se škotski viski učini interesantnijim, zabavnijim i privlačnijim određenoj ciljnoj grupi konzumenata. Ta tendencija svakako nije nova, niti je potekla iz viski industrije. Svedoci smo kako su se etikete na bocama vina drastično promenile i modernizovale početkom XI veka. U međuvremenu je i viski industrija krenula istim stopama. Primera je mnogo, a Monkey Shoulder viski je samo jedan od njih. Među poslednjima u nizu je single malt viski iz destilerije Ardbeg, pod imenom „BlaaacK“.
Atraktivna pakovanja i uzbudljivi nazivi na etiketama očigledno doprinose da se nove generacije konzumenata lakše „zakače“ za ime brenda. Kroz taj vizuelni momenat deluje da se više identifikuju sa proizvodom. Moje mišljenje? U ogromnoj viski industriji svakako da ima dovoljno mesta za ovakve inovativne oblike prezentacije. Naravno, dokle god je u samoj boci proizvod visokog kvaliteta. Na nama je „samo“ da naučimo da ga prepoznajemo, a to je veština koja se razvija vremenom. Zato – živeli za viski edukaciju i degustaciju!
